Ảnh: DUYÊN PHAN
Các tổ chức công lập hiện nay đang tìm kiếm nguồn thu tốt hơn so với hiện tại. Ví dụ, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) đã giảm thu nhập 2,000 tỉ đồng so với năm 2019 (tương đương 30%), và giảm tiếp 1,500 tỉ đồng so với 2020 năm 2021. Trong năm 2022, mặc dù số lượng bệnh nhân tăng lên, chênh lệch giữa thu và chi không quá lớn, thu nhập của bác sĩ đã giảm, và đã có 100 người nghỉ làm từ đầu năm.
Có bác sĩ đã từng thành công tại Bạch Mai nhưng đã quyết định chuyển về quê (tỉnh Bắc Ninh) làm việc. Có điều dưỡng giàu kinh nghiệm đã xin nghỉ 6 tháng không lương để tìm công việc khác, tất cả đều vì thu nhập quá thấp.
Tự chủ chưa đúng: ai cũng gặp khó
Không chỉ các bác sĩ gặp khó khăn, người bệnh cũng rơi vào tình trạng khó khăn vô cùng. Hiện trung tâm y học hạt nhân của Bệnh viện Bạch Mai thiếu thiết bị trầm trọng, vì các máy PET, xạ phẫu, CT 256 lát cắt… đều đang bị hỏng do thiếu chính sách trong liên doanh liên kết, không có vốn đầu tư để mua máy mới.
Gần 1,000 bệnh nhân điều trị thường xuyên tại đây phải chạy từ nơi này đến nơi khác khi có chỉ định sử dụng máy móc.
Tại Bệnh viện K, hiện nay có 5 máy xạ trị (trước đây có 9 máy nhưng chỉ còn 4 máy hoạt động), bệnh viện cần ít nhất 10 máy nữa. Vì thiếu máy móc, những máy xạ trị hiện có đã hoạt động liên tục từ 23/24 giờ trong ngày, buộc bệnh nhân phải đi xạ trị thậm chí vào buổi tối.
“Một máy xạ trị có giá khoảng 800-900 tỉ đồng nhưng bệnh viện chỉ có thể thu tiền 100 tỉ đồng/năm, để đầu tư một máy mới cần mất từ 8-9 năm” – một đại diện của bệnh viện cho biết.
Trong khi đó, hiệu trưởng một trường y dược công lập ở Hà Nội cho hay theo lộ trình sau năm 2025, trường sẽ đạt được tự chủ tài chính. “Sinh viên vượt qua khó khăn nên dù học phí y khoa ở Việt Nam rất rẻ, có thể nói là rẻ nhất thế giới, nhưng vẫn khó có thể thu thêm từ sinh viên” – ông nói.
Lý do chính dẫn đến sự vướng mắc của bệnh viện, trường học, sinh viên và người bệnh đang gặp phải là thiếu sự phù hợp, nhất quán về chính sách. Cụ thể, khi tự chủ toàn diện, các điều kiện kèm theo như viện phí tính đúng, quỹ bảo hiểm đủ khả năng trả viện phí, bệnh viện có đủ thiết bị y tế sẽ phụ thuộc vào nhu cầu…
Tuy nhiên, hiện thực là những điều kiện này vẫn chưa được đáp ứng, vì vậy các bệnh viện tự chủ toàn diện rơi vào tình trạng “thua lỗ”, nguồn đầu tư từ ngân sách bị cắt giảm trong khi thu nhập không tăng. Thậm chí, các bệnh viện còn gặp khó khăn với giáo dục, khi viện phí theo yêu cầu có giới hạn, trong khi học phí “chất lượng cao” lại không có giới hạn, điều này làm cho các bệnh viện gặp khó khăn hơn nữa.
Những ngày gần đây, khi Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện K từ chối tự chủ tài chính, một số bệnh viện đa khoa tỉnh lại quyết định tự chủ nhóm 1 theo nghị định 60, tương tự như tự chủ toàn diện.
Bệnh viện trung ương uy tín, có nhiều nguồn thu, nhưng vẫn không thể tự chủ toàn diện, vậy các bệnh viện tỉnh sẽ làm gì để tránh rơi vào tình trạng tương tự, và hậu quả cuối cùng là bệnh nhân phải gánh chịu? Đó là câu hỏi đang được đặt ra.
Tính đúng, tính đủ nhưng đặt quyền lợi người dân lên trên hết
Theo một lãnh đạo bệnh viện tại Hà Nội, nếu tính đúng 7/7 yếu tố trong chi phí dịch vụ khám chữa bệnh thì viện phí có thể tăng lên 30-40%. Mỗi dịch vụ sẽ được tính toán chi phí khấu hao máy móc, chi phí chuyên môn của nhân viên y tế, chi phí quản lý bệnh nhân trên hạ tầng công nghệ thông tin… Mỗi khoa phòng, mặt bệnh sẽ có cách tính chi phí khác nhau.
Ví dụ, hiện tại bảo hiểm y tế đang chi trả 43,900 đồng/lần cho kỹ thuật siêu âm, nhưng nếu tính đúng thì phải tính cả chi phí khấu hao máy móc, chi phí nâng cao chuyên môn của nhân viên y tế, chi phí quản lý bệnh nhân trên hạ tầng công nghệ thông tin… Khi đó, giá dịch vụ sẽ tăng khoảng 30-40% so với giá hiện tại.
Ông Lê Văn Phúc, trưởng ban thực hiện chính sách bảo hiểm y tế – bảo hiểm xã hội Việt Nam, cho biết Chính phủ đã thống nhất điều chỉnh giá dịch vụ y tế, nhưng viện phí trong năm nay vẫn chưa tăng.
Bộ Y tế đang tính toán việc điều chỉnh giá dịch vụ y tế, đồng thời sẽ xây dựng lại định mức kinh tế kỹ thuật và xác định lại định mức này. Trên cơ sở định mức đó, sẽ xây dựng yếu tố chi phí cấu thành.
Theo ông Phúc, việc tính đúng, tính đủ chi phí khám chữa bệnh là cần thiết, nhưng viện phí cần “cân nhắc” giữa các yếu tố cấu thành chưa được tính trong chi phí, chẳng hạn như khấu hao tài sản cố định, phí quản lý và đào tạo, chuyển giao công nghệ, nghiên cứu khoa học. Bởi những chi phí này phụ thuộc vào từng cơ sở khám chữa bệnh.
Ngoài ra, cần tính toán khả năng chi trả, vì quỹ bảo hiểm y tế có nguồn thu có hạn, nếu tăng chi trả cho người bệnh thì cần có phương án tăng nguồn quỹ. Vì vậy, để tránh gây ảnh hưởng đến người bệnh, cần phải tính toán kỹ về quỹ bảo hiểm, nguồn ngân sách và đóng góp của người bệnh, và đặt quyền lợi của người dân lên trên hết.
Nguồn: Bộ Tài chính – L.THANH – Đồ họa: TẤN ĐẠT
Trường Đại học: Bài toán khó nhưng cần cố gắng
Ông Nguyễn Đức Trung, phó hiệu trưởng phụ trách Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM, cho biết hiện nay trường thu học phí dựa theo quy định dành cho trường công lập, khoảng 11 triệu đồng/năm. Theo ông Trung, tính đúng, tính đủ học phí chỉ là một phần trong bài toán tài chính đại học. Nếu tính đúng theo thị trường, học phí của trường sẽ tăng mạnh và ảnh hưởng đến người học.
Vì vậy, khi tính toán học phí, trường xem xét nhiều yếu tố để giữ học phí không tăng quá nhiều trong khi vẫn đảm bảo nguồn thu và đầu tư phục vụ người học. Bên cạnh đó, chính sách hỗ trợ người học được coi là chi phí bắt buộc và tăng theo mức học phí. Trường giảm chi phí bằng cách tiết kiệm tối đa trong các hoạt động của trường.
Cùng quan điểm này, ông Phan Hồng Hải, hiệu trưởng Trường Đại học Công nghiệp TP.HCM, cho biết học phí của trường đã được tính đúng, tính đủ và điều này đã cải thiện hoạt động của trường. Tuy nhiên, học phí được tính dựa trên nhiều yếu tố và không chỉ nhằm tăng nguồn thu cho trường.
“Đi kèm với việc tăng học phí là chính sách hỗ trợ cho người học. Mỗi năm, trường chi khoảng 50 tỉ đồng cấp học bổng cho sinh viên” – ông Hải nói thêm.
Trong khi đó, ông Phùng Quán, trường Đại học Khoa học tự nhiên (ĐH Quốc gia TP.HCM), cho biết tính đúng, tính đủ học phí có thể đặt ra khó khăn cho một số ngành và trường đặc thù, khi khó tuyển sinh và cần có mức học phí thấp hơn so với các ngành khác và cần hỗ trợ học bổng cho sinh viên.
“Các trường cần tính toán nhiều yếu tố, trong đó có người học để đưa ra mức phí hợp lý. Bên cạnh đó, chính sách vay học phí cần đảm bảo cho những thí sinh có hoàn cảnh khó khăn có thể tiếp cận và không giới hạn cơ hội tiếp cận đại học” – ông Quán đề xuất.
Chuyện tréo ngoe của bệnh viện – trường y
Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai – ông Đào Xuân Cơ – đã nhận được ý kiến của lãnh đạo Trường Đại học Y Dược (ĐH Quốc gia Hà Nội) về việc sinh viên thực tập tại Bệnh viện Bạch Mai phải đóng phí 28,000 đồng/ngày. “Trước đây, bệnh viện không thu phí thực tập, nhưng từ khi thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, chúng tôi bắt đầu thu phí này. Chúng tôi đã đề nghị chỉ thu phí tượng trưng nhưng chưa được chấp thuận” – lãnh đạo Trường ĐH Y Dược nói.
Bệnh viện Bạch Mai cho biết mỗi năm đón khoảng 10,000 lượt sinh viên thực tập từ 2019 trở về trước khi tự chủ toàn diện. “Nhưng hiện tại, chúng tôi bắt buộc phải tính toán vì sinh viên đến thực tập gây ra chi phí bông băng, khẩu trang, điện nước, hội trường… mà bệnh viện phải chi trả” – đại diện Bệnh viện Bạch Mai cho biết.
Tình huống trên là một trong những vấn đề phát sinh khi tự chủ tài chính được thực hiện tại hai lĩnh vực y tế và giáo dục. Ông Đào Xuân Cơ chia sẻ ba nhiệm vụ chính của bệnh viện là điều trị bệnh nhân nặng, bệnh khó; đào tạo và chỉ đạo tuyến cho y tế các tuyến và nghiên cứu khoa học.
Tuy nhiên, khi thực hiện tự chủ toàn diện trong năm thứ ba (năm 2022), thu nhập của bệnh viện vẫn gặp khó khăn trong việc chi lương, phụ cấp cho y bác sĩ và không có nguồn để nghiên cứu hoặc đầu tư thiết bị, cơ sở vật chất, vì vậy mới phải tính đến việc thu phí thực tập của sinh viên.
Giải quyết các vướng mắc để tránh “đi trên dây”
Theo lời ông Nguyễn Trường Giang, vụ trưởng Vụ hành chính sự nghiệp (Bộ Tài chính), Chính phủ đã ban hành nghị định 60 về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập. Đây là chủ trương lớn để triển khai nghị quyết 19 năm 2017 của Ban Chấp hành Trung ương.
Theo nghị quyết 19, sau năm 2021, tiến tới tính đủ chi phí trực tiếp, chi phí tiền lương, chi phí quản lý, khấu hao trong giá dịch vụ công đối với lĩnh vực cung cấp dịch vụ công cơ bản như giáo dục, y tế.
Do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, lộ trình này hiện đang chậm trễ, cần được đẩy nhanh và mục tiêu sắp tới là đạt được vào năm 2025.
Thưa ông, Nhà nước có ngưng hỗ trợ các cơ sở công lập khi tự chủ hoàn toàn?
- Việc các cơ sở tự chủ chi đầu tư, chi thường xuyên cho rằng khi tự chủ hai khoản này rồi thì sẽ không được Nhà nước hỗ trợ đầu tư trang thiết bị, đầu tư tài sản là chưa đúng. Nghị định số 60 không quy định như vậy mà chỉ quy định khi Nhà nước giao nhiệm vụ thì Nhà nước sẽ bố trí tương xứng kinh phí thực hiện nhiệm vụ.
Do vậy, đối với các đơn vị tự chủ toàn bộ (bao gồm chi đầu tư, chi thường xuyên), khi Nhà nước giao nhiệm vụ xây dựng cơ sở A, trang bị máy B theo nhiệm vụ được cấp có thẩm quyền phê duyệt, ngân sách nhà nước vẫn sẽ hỗ trợ theo nhiệm vụ được giao. Thông tin này đã được thể hiện trong nghị định số 60, và trong tương lai chúng tôi sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết hơn để đảm bảo các đơn vị yên tâm trong việc triển khai tự chủ tài chính.
Mục tiêu đặt ra đến năm 2025 là tính đúng, tính đủ. Vậy từ nay đến 2025, có cần bước chuẩn bị gì?
- Bộ Tài chính sẽ trình Chính phủ điều chỉnh lộ trình thực hiện tính đầy đủ giá dịch vụ công với giáo dục, y tế sang năm 2025. Tuy nhiên, để đến năm 2025 có thể tính đúng, tính đủ giá cho hai dịch vụ này, chúng ta cần chuẩn bị dần dần. Cần tăng giá từ từ để không gây sốc cho xã hội. Cùng với đó, Nhà nước sẽ có chính sách giúp đỡ người dân yếu thế khi giá tăng lên.
Theo ông, làm thế nào để đảm bảo chất lượng dịch vụ tăng tương xứng với giá dịch vụ khi đơn vị được tự chủ?
- Về nguyên tắc, đơn vị cung cấp dịch vụ phải đủ thu chi, nhưng chi phải nằm trong định mức, tức là có khung giá để không có chuyện đơn vị muốn tăng giá bao nhiêu cũng được. Mức giá sau khi tăng sẽ được giám sát bởi cơ quan liên quan. Đồng thời, đơn vị cung cấp dịch vụ phải chịu trách nhiệm giải trình rõ ràng về việc tăng giá để đảm bảo chất lượng dịch vụ tăng theo.
Trân trọng!
- L.THANH