Ảnh Khang Chu Long
Mấy ngày gần đây, anh bạn của tôi đi làm xa và sống ở Nam gọi điện cho tôi: “Hai năm dịch Covid-19 hoành hành, tôi không thể về Bắc ăn Tết. Tết năm nay chắc chắn tôi sẽ quay trở lại quê hương để ăn Tết cùng gia đình. Hãy xem có thể tập hợp mấy người bạn cùng nhau mổ lợn để có một Tết thật vui vẻ nhé!”.
Sau cuộc điện thoại đó, trên nhóm Zalo riêng tư, những người bạn thời còn trẻ, giờ đã trở thành người lớn, đang bàn luận và hứng thú với việc mổ lợn trong ngày Tết. Họ háo hức không thể tả được. Những người ở xa mong ngóng ngày trở về quê hương. Người ở quê thì lo lắng vì Tết đoàn viên đang đến gần.
Nhớ lại, ngày xưa ở quê, mỗi khi đến Tết, các gia đình trong làng mổ một con lợn và chia phần. Đây là một nét đẹp văn hóa đón Tết truyền thống của người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ xưa, đặc biệt trong thời kỳ bao cấp.
Nếu có điều gì ấn tượng và gợi nhớ lâu nhất trong ký ức của những đứa trẻ thời xưa, ngoài tiếng pháo nổ và chiếc bánh chưng, chắc chắn đó là việc mổ lợn.
Dù giàu hay nghèo, khó khăn hay khá giả, “đụng lợn” vẫn là một thói quen không thể thiếu trong mỗi gia đình vào ba ngày Tết. Điều này được thể hiện qua câu ca dao “Số cô chẳng giàu thì nghèo, Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà”.
Khoảng giữa tháng Chạp, khắp làng xóm đều tràn ngập tiếng nói về việc mổ lợn trong ngày Tết. Tuỳ vào kích thước của con lợn, một số gia đình hợp tác để mổ chung một con. Nếu mỗi gia đình đủ mười ký lợn, đó đã là một Tết thật tươi vui. Những đứa trẻ thời đó chỉ quan tâm và hỏi bố mẹ nhà mình mua bao nhiêu ký lợn và làm bao nhiêu chiếc bánh chưng.
Gia đình nào đã đảm bảo lợn cho ngày Tết thì sẽ không phải tìm mua lợn để ăn. Con lợn đó sẽ được chủ nhà nuôi béo cho đến ngày mổ. Mặc dù chỉ được cho ăn cám gạo nấu với bèo tây hoặc cây chuối thái nhỏ, không phải cám tăng trọng và tạo nạc như ngày nay, nhưng thịt lợn rất ngon, thơm và đậm đà, ngay cả mỡ lợn khi rán lên cũng thơm ngất ngây.
Vào ngày 28, 29 Tết, sau khi đã gặt hái xong các ruộng cuối cùng, người dân bắt đầu mổ lợn. Mỗi s.á.ng sớm, từ làng lên đến làng xuống, tiếng kêu lợn vang lên. Các bà và chị em nhóm củi đun nước để làm sạch lông. Còn đàn ông khỏe mạnh thì trói lợn, mài dao và xay thịt. Các đứa trẻ như chúng tôi chỉ mong được xin một vài phần đuôi lợn luộc với muối trắng và một chiếc bóng bóng lợn để chơi.
Ngày mổ lợn, tiếng nói và tiếng cười tràn đầy khắp sân nhà, không khí thật sự “vui như đụng lợn Tết”. Thịt nạc được giã thành giò lụa bằng chày gỗ và cối đá, công việc rất công phu. Thịt sỏ được làm giò xào. Các phần còn lại như thịt bụng, thịt ba chỉ, chân giò đều được chia đều cho từng gia đình.
Buổi trưa sau khi mổ lợn, tất cả các gia đình có món lòng lợn và tiết canh chung.
Vì không có tủ lạnh để bảo quản, phần thịt còn lại được luộc chín và treo trong chiếc sàng gạo để dùng dần trong những ngày Tết, tránh chó mèo lấy mất. Mỡ lợn không thể luộc được thì được rán lên và đựng vào ủi để sử dụng trong mấy tháng sau.
Mỗi năm chỉ có một lần mổ lợn, mỗi tháng chỉ có một miếng thịt để ăn. Vì vậy, cảm giác của ngày Tết thật sự phấn khởi và háo hức. Sau này, khi đất nước mở cửa và kinh tế phát triển, người dân có thể dễ dàng mua thịt lợn tại chợ và điều kiện sống cải thiện, quan niệm “ăn Tết” dần chuyển thành “chơi Tết”. Do đó, phong tục đụng lợn ngày Tết dần dần mai một.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, phong tục đụng lợn trong ngày Tết đang quay trở lại. Có nhiều nguyên nhân, nhưng thường thì khi mất điều gì đó và sau một thời gian trôi qua, con người mới thấy được giá trị thật sự của nó và muốn tìm lại, đặc biệt là trong mặt tinh thần chứ không phải vật chất.
Hòa theo xu hướng đó, Tết năm nay, bạn bè của tôi đã hẹn nhau vào ngày 29 âm lịch, khi mọi người được nghỉ làm, để cùng nhau mổ lợn và gói bánh chưng. Mọi người đã tìm được một con lợn sạch trong xóm. Thực đơn đã đầy đủ với giò lụa, giò xào và lòng lợn như ngày xưa, trừ món tiết canh vì vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm.
Bạn của tôi nói: “Thời buổi vật chất phong phú, trẻ em bây giờ không thiếu thứ gì, không còn thèm thuồng và háo hức như chúng ta ngày xưa. Ăn uống cũng chẳng có gì đặc biệt. Tuy nhiên, việc mổ lợn và gói bánh chưng mang lại không khí Tết truyền thống. Sau một năm vất vả và lo toan, người lớn có dịp “ôn lại những kỷ niệm”, còn trẻ em sẽ hiểu thêm về nét đẹp văn hóa đón Tết cổ truyền của dân tộc”.
Ngày Tết đang đến gần. Chúng ta mong chờ không khí Tết sum vầy, hòa mình cùng gia đình và bạn bè. Để Tết năm nay, khi đụng lợn, ta nhớ lại Tết xưa. Để “vé trở về tuổi thơ” thực sự hiện hữu trong tâm hồn mỗi người!
Nguồn: Tin Hành Lang